De Kalkovenwijk zou als eerste moeten overschakelen op aardgasvrij. Daarvoor is nog een heel traject af te leggen. | Foto: Adrie van Duijvenvoorde
De Kalkovenwijk zou als eerste moeten overschakelen op aardgasvrij. Daarvoor is nog een heel traject af te leggen. | Foto: Adrie van Duijvenvoorde Foto: Adrie van Duijvenvoorde

Politiek verdeeld over regionaal energiesysteem

Algemeen

Een regionaal open energiesysteem waar verschillende aanbieders warmte leveren aan een steeds groter wordende groep. Dat is het doel van de ’Samenwerkingsovereenkomst warmtetransitie Leidse Regio’. Zes gemeenten in de Leidse regio willen samen gaan werken om dat op te zetten. De Katwijkse politiek is verdeeld.

Door Marc Wonnink

Is het de democratie om zeep helpen, zoals Jaap Haasnoot van KiesKatwijk stelt. Of is het de beste en slimste manier om te komen tot een nieuwe manier van het verwarmen van onze huizen, zoals de coalitiepartijen het zien? Sonny Spek van oppositiepartij DURF: ‘Dit zijn de eerste tekenen dat we een nieuwe onduidelijke samenwerking in worden geloodst. Als gemeenteraad mogen we alleen wensen en bedenkingen geven.’

Korte uitleg

De zes gemeenten willen samenwerken om gezamenlijk te komen tot meer en snellere CO2-reductie dan elk van de gemeenten afzonderlijk kan bereiken. Verder kan er gekeken worden naar verschillende manieren om huizen te verwarmen, zoals restwarmte, geothermie, aquathermie. Tot slot ‘het borgen van publieke waarden - zoals betaalbaarheid en haalbaarheid voor inwoners.’ De zes gemeenten stellen twee miljoen euro beschikbaar om plannen uit te werken.

Kritiek

De oppositiepartijen hadden harde kritiek op wethouder Jacco Knape die met dit plan naar de commissie kwam. Daarbij speelt ook mee dat de warmteleiding van Rotterdam naar Leiden vooralsnog niet doorgaat. Voer voor de oppositie. Sonny Spek van DURF: ‘Het is beschamend dat de gemeente wordt overvallen door het nieuwsbericht over het stoppen van de warmteleiding Rotterdam. Het schetst het beeld dat Katwijk geen controle heeft. De businesscase in Rotterdam bleek te groot, waarom zou het voor ons ook niet te groot zijn?’

Spek wil het liefst dat het besluit uitgesteld wordt tot er meer duidelijkheid is over de Rotterdamse warmteleiding. De VVD vult aan: ‘Die warmteleiding gaat waarschijnlijk niet door. Dat levert grote problemen op. Het is de enige bewezen bron die concreet is. Ik zie niet in hoe we nu al moeten beslissen over dit project. We hebben nog geen idee hoe we de pijp gaan vullen met warm water.’

Reactie wethouder

Wethouder Jacco Knape kon een deel van de gemeenteraad geruststellen. ‘Ik hoor verschillende geluiden, een groot deel van de raad zegt ‘gaat u de samenwerking maar aan. Het is nodig voor de energietransitie’. Andere partijen zitten er kritischer in. Het liefst wil ik alle partijen bij elkaar brengen. Het is mooi dat we het gesprek aan gaan.’

Over de warmteleiding uit Rotterdam kan de wethouder kort zijn. ‘Ik snap de vragen, maar we hebben vanaf het begin gezegd dat we geen partner in die warmteleiding zijn.’ Katwijk zit aan tafel, omdat er een bestaande afspraak ligt voor warmte naar Leiden, en er mogelijkheden voor Katwijk zijn volgens de wethouder. ‘Wij hebben kans gezien aan te haken.’

De wethouder hamert erop dat er geen afnamegarantie is. ‘Wel willen we een samenwerking starten om klaar te zijn als er bijvoorbeeld partijen aquathermie en geothermie aan gaan bieden. Dan kunnen we dat verdelen.’ Dat de leiding er niet komt, is niet onoverkomelijk, vindt Knape. ‘Het doet iets met de snelheid van de transitie. Daarbij wil ik nog zeggen dat het nog niet helemaal van de baan is.’

Democratische legitimiteit

Belangrijk punt van discussie is de democratische legitimiteit. Oftewel, kan de gemeenteraad genoeg controle houden en beslissingen nemen over de samenwerking? KiesKatwijk - ook namens Hart voor Katwijk -, en DURF stellen van niet. Jaap Haasnoot (KiesKatwijk): ‘Alles hier gaat buiten de reguliere democratische banen om. De gemeenteraden staan op afstand, Leiden heeft de leiding. We worden er stapje voor stapje ingeluisd. Wie heeft gezegd dat we dit moeten gaan doen? Waar ligt de opdracht? Energiedistributie is volgens mij geen gemeentelijke taak?’ 

Sonny Spek (DURF) is vooral bang dat de gemeenteraad alleen nog maar wensen en bedenkingen mag geven, en geen echte beslissingen kan nemen. ‘Hij noemt het een ‘nieuwe onduidelijke samenwerking’.

Zelfs coalitiepartij GemeenteBelangen - die overigens zeer sterk voorstander is van deze samenwerking - waarschuwt voor behoud van bevoegdheden van de raad. ‘Besluiten worden voorgesteld, maar met een minimum aan beweegruimte’, reageert Geert Diemer van die partij. ‘GB hoopt dat we daar een goede oplossing voor vinden.’

‘Als een paal boven water staat dat we de wereld beter moeten doorgeven aan de volgende generaties’, vindt Jonathan de Mooij (CDA). ‘Het is jammer dat de warmteleiding uit Rotterdam niet doorgaat. Zo wordt maar weer duidelijk hoe belangrijk regionale samenwerking is.’

Tussen de partijen kwam daarna nog een discussie op gang over wanneer de gemeenteraad een besluit wordt voorgelegd. Moet dat bij elke stap, of eigenlijk alleen aan het begin? Concluderend stelt de wethouder een middenweg voor. ‘Dat staat gewoon in het voorstel; er staan diverse momenten in waarin u kunt besluiten.’

Toekomstmuziek; trein in gang gezet

‘Dat partijen kritisch zijn op de samenwerking, snap ik’, zegt wethouder Jacco Knape. ‘Maar tegelijkertijd moeten we nu dingen doen. We kunnen niet niks doen. De tegenstellingen zijn lastig, maar we moeten wel onze taak pakken. We gaan niet voorop lopen, maar we haken wel aan.’

De trein is in gang gezet, maar een open warmtenet ligt er niet in een jaartje. De wethouder komt nog met een lijstje met punten waar de gemeenteraad de komende tijd over kan beslissen.

Energiearmoede

Na de vergadering over de ‘Samenwerkingsovereenkomst warmtetransitie Leidse Regio’ werd gesproken over de Warmtevisie Katwijk 2022-2026. Voor 2030 moeten 5.000 woningen in Katwijk van het aardgas af zijn.

De verschillende partijen hadden daar ook diverse opmerkingen over. DURF en KiesKatwijk zien het liever niet gebeuren op deze manier, ‘Wij doen er niet aan mee’ en ‘Het spook van energiearmoede waart rond’. De VVD is bang dat het niet lukt omdat de warmterotonde is weggevallen en D66 waarschuwt voor tunnelvisie.

Het CDA ziet graag dat gasleidingen behouden blijven, omdat er op termijn waterstof doorheen zou kunnen. Ook pleit de partij, net als de ChristenUnie voor hybride warmtepompen. 

Wethouder Knape stelt dat dit plan een richting aangeeft om te vertrekken. ‘Hoe gaan we de volgende stap zetten?’ Mochten er ontwikkelingen zijn, neemt de gemeente die mee in het plan.

Tot slot is betaalbaarheid voor de gemeente het uitgangspunt. Knape: ‘Daar hebben we ook het Rijk voor nodig. Wij willen hier geen cent aan besteden.’

Uit de krant