Het best bewaarde geheim van Nederland
Of: waar bewaar je je geld?
Onze Katwijkse (over)grootmoeders droegen zo’n vier ruimvallende onderrokken over elkaar heen. Dat deden ze, om het wijduitstaande crinoline-effect van de Biedermeier Periode (1815 Congres van Wenen-1848 Het Revolutiejaar) te evenaren. Over al die wijde en dikke onderrokken kwam de bovenrok. In die bovenrok zaten veel plooien. En in één zo’n plooi zat een naad met split. Daar kon je je hand in stoppen en… daaronder, op de hoogte van hun dij, droegen de Katwijkse vrouwen een zak die met strikbanden vastgeknoopt zat om hun taille. Daarin zat hun kapitaal; zij hadden de buit op zak!
Door Aaltje Knoop
We hebben het over de tijd rondom 1900. In die periode dragen de Katwijkse vrouwen nog steeds een serie onderrokken. De plek van de rokzak, ook wel dijzak genoemd was afgestemd op de plaats van de naad met spleet in de bovenrok. Maar je kon de zak verschuiven in verband met inbrekers!
Er waren vingervlugge dieven die er prat op gingen dat het hen lukte tot die intieme rokzak door te dringen! En dat, terwijl de Katwijkse vrouwen pittige, zeer geëmancipeerde types waren. Ze hadden hun man weliswaar op een voetstuk staan, maar de vrouwen regeerden het huishouden. Of moet ik zeggen… zij regeren het huishouden nog steeds en regelen de contacten met de school, ouderavonden etc.
Tja, hun mannen waren natuurlijk op zee, er was toen nog geen mobiel of iets dergelijks, de vrouwen moesten hun mannetje staan. Als hij dan thuis was en er werd gebeld voor een collecte moest hij haar vragen ‘waar de portemonnee ligt’. Sla ik de plank erg mis als ik zeg dat dat anno 2020 bij veel gewone gezinnen nog steeds zo is…?
De Katwijkse naaischolen
‘Meisjes waren gedegradeerd tot naaien en nettenboeten’, zegt Kees van der Plas, beheerder van het Katwijks Museum. Daar zijn veel schilderijen over gemaakt. We spreken elkaar, hoe toepasselijk, zittend in een kamer onder het schilderij van ‘In het weeshuis te Katwijk’ gemaakt door David Adolph Constant in 1890. Weeskinderen kwamen terecht in burgerweeshuizen of in kloosters. Daar werd alles voor hen geregeld; ze hoefden (mochten) niet zelfstandig nadenken.
De weeshuizen streefden wel na dat de wezen na ontslag op eigen benen konden staan. Maar dat was een illusie; zeker voor de meisjes. Terwijl de weesjongens in de leer gingen bij een ambachtsbaas, leerden de meisjes voornamelijk breien, naaien en huishoudelijk werk. Zij gingen werken in een zogenaamd dienstje.
Proeflapjes
De rokzak was een van de eerste werkstukken die de meisjes destijds leerden maken. Naaimachines waren zeldzaam, dus werd die zak helemaal met de hand in elkaar gezet, met de zogenaamde Engelse naad.
De opening in de zak waar de hand doorheen kon was hetzelfde als de opening van het mannenhemd. Dat was alvast een goede oefening voor dat werkstuk dat de meisjes later moesten maken. En dan kwam de tailleband erop en de striklinten die aan het uiteinde afgewerkt werden door middel van een omslagje. Zulke 'oefeningen’ maakten de meisjes niet op ware grootte maar in het klein. En ook niet van ‘echte’ stof, maar van een proeflapje, meestal ongebleekte katoen.
‘Het Katwijks Museum heeft een doos vol rokzakken in zijn bezit’, vertelt Kees van der Plas. ‘Zowel de oefenzakjes als de echte: in sobere en rijk versierde uitvoeringen. Wellicht omdat ze zo klein waren en zo persoonlijk doordat ze op het lijf gedragen werden, zijn dat de items die de mensen bewaard hebben. Veel zijn er geschonken aan het Katwijks Museum, waar we heel dankbaar voor zijn’.
Anno nu
Maar hoe zit dat anno 2021? Waar bewaart de hedendaagse Katwijkse huisvrouw haar geld als ze op vakantie gaat? Navraag in het dorp levert een paar aspecten op. Er wordt wel gezegd: ‘dat Katwijkers honkvast zijn en hun dorp niet snel verlaten’. Dus dat het probleem van ‘Waar is m’n geld veilig op vakantie?’, zich niet voordoet. Dan heeft de mobiel er voor gezorgd dat veel jongeren met mobiel betalen. Er zijn zelfs kluisjes met een stalen kabel te koop waarin je je mobieltje veilig kunt opbergen. Die kabel bevestig je aan je strandstoel of parasol: alles veilig geregeld.
Maar er zijn ook Katwijkers, zoals mijn buurvrouw Judith Erades. Als zij een stedentripje maakt met haar zus, of als haar zoon Abel onderweg haar aandacht afleidt, heeft zij haar geld in een zakje dat aan de binnenkant van de ceintuur van haar spijkerbroek hangt…
Niemand die het ziet… een goed bewaard geheim! Dus niet verder vertellen…
Katwijks Museum weer hele dagen open
De vrijwilligers van het museum zien uit naar uw komst. Om u veilig te kunnen ontvangen zijn een aantal maatregelen van kracht. Een samenvatting leest u hiernaast.
> Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur
> Er geldt een maximum aantal bezoekers van 40 personen, verdeeld over de verschillende tentoonstellingsruimten
> U kunt via onze website uw bezoek reserveren. U kunt zelf de door u gewenste tijd kiezen
> Houd 1,5 meter afstand en ontsmet regelmatig uw handen
> Contant afrekenen is mogelijk, pinnen heeft sterk onze voorkeur
> Audiogidsen worden niet gebruikt
> Rondleidingen worden gegeven voor groepjes van max. 4 bezoekers per keer en moeten vooraf besproken worden
> Er is een vaste route door het museum uitgezet
> Per zaal staat aangegeven hoeveel personen tot die zaal zijn toegelaten
> Er is gelegenheid tot het nuttigen van koffie/thee/fris: maximaal 2 personen per tafeltje
> De landelijke voorwaarden en het museumprotocol zijn van toepassing.
Let op: de Vuurtoren blijft gesloten!
________________________
Katwijks Museum
op YouTube
Ken je het YouTube-kanaal van het Katwijks Museum al? Op het kanaal van het Katwijks Museum vind je allerlei filmpjes - van korte reportages van diverse nieuwsmedia tot reportages over tentoonstellingen van RTV Katwijk.
