Met vooruitziende blik
Voorspellen is moeilijk, zeker als het om de toekomst gaat. Toch durven we wel de stelling aan dat de spectaculaire dagvlinder Keizersmantel, die sinds 1980 uit heel Nederland was verdwenen, binnenkort een vaste verschijning wordt in Berkheide.
Het was onlangs landelijk nieuws: na een schraal begin van het vlinderseizoen is er sinds kort sprake van een heuse vlinderexplosie, door de weelderige plantengroei, dankzij het groeizame weer. In Berkheide wordt de toon gezet door de sobere Bruine Zandoogjes, de eenvoudige koolwitjes en de alomtegenwoordige Atalanta’s. Maar in en rond het Panbos kun je ook de grote, oranje Keizersmantel tegenkomen.
Terug van weggeweest
Deze bosrandsoort wordt sinds 2015 officieel beschouwd als ‘terug van weggeweest’ in Nederland. In Berkheide, met een bescheiden hoeveelheid bos, is hij met een handjevol waarnemingen sinds 2017 nog een dwaalgast, maar vanuit het naburige bosrijke bolwerk Meijendel, waar de Keizersmantel talrijk is, zal hij zich ongetwijfeld als stamgast in Berkheide vestigen. Deze grootste parelmoervlindersoort zal een mooie aanvulling vormen op de dagvlinderlijst van Berkheide, dat slecht bedeeld is met parelmoervlinders. Om onverklaarbare redenen komt de Duinparelmoervlinder hier niet voor, maar gelukkig hebben we wel de Kleine Parelmoervlinder, met zijn fraaie parelmoervlekken op de onderkant van de achtervleugels.
Verschijnen en verdwijnen
In het boek ‘Bijzonder Berkheide’ staat dat de vogelliefhebber die hier 50 jaar geleden rondliep raar zou opkijken van de huidige vogelwereld; zoveel broedvogelsoorten zijn er sindsdien verdwenen en verschenen.
Met de dagvlinders lijkt het dezelfde kant op te gaan, zij het minder extreem dan bij de vogels. Enkele decennia geleden ontbrak het Bont Zandoogje nog, inmiddels een van de algemeenste dagvlinders. Minder spectaculair maar wel gestaag is de opmars van Koevinkje en Oranje Zandoogje. Gehakkelde Aurelia en Citroenvlinder zijn veel algemener geworden, evenals Oranjetipje en Groot Dikkopje. En niemand had gedacht dat de tot voor kort superzeldzame Grote Vos op meerdere plekken zou opduiken.
Maar wat is er aan de hand met de Kleine Vos, ooit de ‘stapelvlinder’? En met de Argusvlinder en het Zwartsprietdikkopje? De meeste zorgen baart de Heivlinder, die in 1992 nog met honderden exemplaren het open duin bevolkte. Deze zomer is hij nog nauwelijks gezien.
Dit is aflevering 90 van deze column. De eerste 52 afleveringen zijn bewerkt en gebundeld in het boek Berichten uit Berkheide, dat verkrijgbaar is bij boekhandels in Katwijk, Wassenaar, Voorschoten en elders in de regio, ook online.
Gijsbert van der Bent en Gerrit van Ommering
De mannetjes van de Keizersmantel zijn te herkennen aan de evenwijdige geurstrepen op de bovenkant van de voorvleugels.
| Foto: Truus van Duijvenboden.