Aandacht voor oorlogsgraven
Drie net na de Tweede Wereldoorlog geboren Katwijkers beijveren zich voor een herinneringsvorm voor de voormalige oorlogsgraven in dit dorp. ‘Terwijl je in veel andere gemeenten en zeker landen, zoals België en Frankrijk, maar ook in Duitsland, uit respect een monument of tenminste een bordje met een verwijzing aantreft, is in Katwijk alles letterlijk onder het zand gestopt.’ Met de aanleg van een nieuw fietspad vanaf de Cantineweg naar de Laan van Nieuw Zuid pleiten zij voor een herdenkingsteken langs deze fietsroute bij de voormalige oorlogsbegraafplaats ter hoogte van de kruising met de Cantineweg.
De drie plaatsgenoten met een interesse voor geschiedenis en het gevoel dat belangrijke gebeurtenissen uit het recente verleden een verhaal verdienen, werken aan een overzicht van de oorlogsgraven die in de gemeente Katwijk lagen of nog liggen. Er zijn meerdere begraafplekken, waarvan die aan de Cantineweg en naast de Nederlands Hervormde Kerk in Valkenburg het bekendst zijn.
Op het graf aan de Cantineweg zijn na de meidagen 1940 28 gesneuvelden begraven. Vanaf de zomer waren dat er nog 11. In 1950 werd een soldaat verplaatst van de Zuidstraat naar Cantineweg, zodat er sindsdien twaalf begraven lagen. Deze graven werden uiteindelijk op 23 oktober 1961 geleegd en verplaatst naar de militaire begraafplaats naast de Nederlands Hervormde Kerk in Valkenburg.
‘Nabestaanden en vertegenwoordigers van de krijgsmacht hielden tot aan het begin van de zestiger jaren jaarlijks een herdenkingsbijeenkomst bij de graven van de oorlogsslachtoffers, waaronder die aan de Cantineweg. Ook op het terrein van het ‘Rotterdamsch Zeehospitium’ was een soldatengraf, waar onder andere zes Duitse Fallschirmjäger begraven lagen.’
In vergetelheid
Aan het woord zijn Willem van der Plas en Jaap Plokker. Samen met Aad van Duijn doken zij in de materie van de oorlogsgraven.
Plokker is bezig een overzicht met een historisch verantwoorde toelichting op papier te zetten. Hij wordt daarin ondersteund door Willem van der Plas, bekend van zijn boek over Katwijkers op de walvisvaart.
‘Het is belangrijk’, aldus de oud-docent Plokker, ‘om betrouwbare gegevens goed te documenteren en daarmee volgende generaties te informeren wat er in onze gemeente speelde. Dat er in de meidagen flink gevochten werd, zowel in de duinen als in de buurt van het Vliegkamp Valkenburg, is bekend. Dat gesneuvelde Nederlandse militairen lokaal een graf kregen totdat men elders werd herbegraven, raakte in de vergetelheid. Zeker als er geen herinneringsbordje of gedenkteken is geplaatst.’
‘In Katwijk waren kort na de capitulatie 43 gesneuvelde Nederlandse militairen begraven. De helft werd in de periode mei-augustus 1940 herbegraven in hun woonplaats. In oktober 1940 lagen er nog 22 Nederlandse militairen begraven, waarvan 11 aan de Cantineweg. Verder komen vanaf 1941 nog eens 15 tijdens de meidagen gesneuvelde Duitsers.’
Herinneringen
‘Bekende begraafplekken van de gevallenen uit de meidagen zijn het graf op de Oude Begraafplaats aan de Zuidstraat en de begraafplaats bij de Protestantse Kerk van Valkenburg.’
Willem van der Plas en Jaap Plokker hebben inmiddels de graven gelokaliseerd en de namen van de aldaar ter aarde bestelde slachtoffers geregistreerd. Ook zochten zij naar bewaard gebleven memorabilia van de begraafplaats aan de Cantineweg. Plokker zocht, zonder succes, naar de plaquette ‘Voor onze kameraden – 4e Reg. Inf.’ die bij het graf aan de Cantineweg in een ‘gedenkbank’ was aangebracht. ‘Wel ontdekte ik de twee tegels die in de pilaren van het hek aan de Cantine-
Tweede Wereld-oorlog moet herdacht worden
weg hebben gezeten: één met de tekst ‘Militaire begraafplaats 1940-1945’ en de ander met een Nederlands leeuwtje. Ze bevinden zich momenteel in de muur om de militaire begraafplaats in Valkenburg. Zo is er, behalve foto’s, iets tastbaars bewaard gebleven van het graf aan de Cantineweg. Van de graven op het Zeehosterrein resteren alleen foto’s en de herinnering aan de locatie, die Willem van der Plas kon achterhalen.’
Lesbrief
De drie vinden het belangrijk dat Katwijk respect toont aan de omgekomen militairen uit de meidagen. ‘De Tweede Wereldoorlog moet herdacht worden, inclusief alle gruwelijkheden en de politieke route die leidde tot de dictatuur van het Nazisme', benadrukt oud-schooldirecteur Van Duijn. ‘Niet alleen vanuit het juiste historisch perspectief, maar vooral ook als een vingerwijzing om alert te blijven en boven alles respect te hebben voor anderen en andere meningen.’
Het drietal spant zich in om langs de nieuwe fietsroute ter hoogte van de Kievitlaan een herinneringsbord of een gedenkteken te plaatsen. ‘Bij dat laatste denken we bijvoorbeeld aan een bank met opschrift langs de fietsroute.'
Tevens werken ze aan een publicatie over de oorlogsgraven in Katwijk van Nederlandse, Duitse en geallieerde militairen.
‘Het liefst,' benadrukt Aad van Duijn, ‘bewerken we dat tot een lesbrief voor op de scholen. Daarmee maak je jongeren bewust van hun omgeving en vertel je het verhaal van de 10e tot de 14e mei 1940. Tachtig jaar, een mensenleven dus, geleden.'
