Echt, je bent nooit te oud om te leren
Maar je moet wel de kans krijgen om iets aan te leren
jongleren n Kan haar het schelen dat ze op een bomvol terras zit. Gera de Leeuw (66) kent geen angst. 'Kijk', zegt ze. Ze staat op, pakt de zogeheten flowerstick die voor haar op tafel ligt, en geeft een demonstratie. Met behulp van twee handstokken gooit ze de stick op en neer. Ondertussen vertelt ze. Over de zelfgemaakte flowerstick. Over de fietstassen vol met binnenbanden van fietsenmaker Nico - het materiaal waarvan de sticks gemaakt zijn. En over de bijzondere oefeningen die ze met Alzheimerpatiënten doet.
TEKST * Geerlof de Mooij
FOTO * Ted Denies
'Het gaat erom dat je bezig blijft', zegt De Leeuw even later, terwijl ze een slok van haar cappuccino neemt. We zitten op een terras bij een strandtent in Katwijk, ze is met de fiets gekomen. Tussen alle verplichtingen door heeft ze even tijd om te vertellen over haar werk met Alzheimerpatiënten. De Leeuw, pr-vrouw van verschillende circussen, geeft al ruim tien jaar circusworkshops aan dementerenden en mensen met hersenletsel. Onlangs gaf ze ook een workshop in de Vlietstede in Rijnsburg, haar geboortedorp.
De Leeuw (66) praat zoals ze beweegt. Snel en energiek. Haar boodschap is eenvoudig: je bent nooit te oud om te leren. Ook niet als je in een verzorgingstehuis zit. 'Ouderen kunnen veel meer dan we denken. Ze worden gepamperd, omdat ze zogenaamd niets kunnen. Nergens voor nodig. Zet ze aan het werk, laat ze aardappels schillen, koffie zetten, wat dan ook. Als ze maar bezig blijven. Als je gaat dementeren verleer je veel dingen, maar je kunt ze ook weer aanleren. Maar dan moet je wel de kans krijgen.'
Circusoefeningen, zoals het op en neer gooien van een flowerstick, zijn bij uitstek geschikt om ouderen aan het bewegen te krijgen. Het is laagdrempelig en leuk om te doen, maar vooral uitermate effectief. Zo bleek in 2009 al uit onderzoek van Oxford University dat jongleren de hersenen verandert. Die verandering is blijvend, en treedt al op als je zes weken lang dagelijks een halfuurtje oefent. De workshops van De Leeuw beogen hetzelfde effect: de hersenen stimuleren door verschillende delen van het brein te prikkelen.
Het verhaal achter de workshops begint in 2000. De Leeuw was jarenlang journalist geweest, maar kampte met gezondheidsproblemen. 'Ik voelde me afgeschreven, een oude vrouw. Juist op dat moment was er een circus in Katwijk. Ik was meteen enthousiast.' Ze solliciteerde en werd aangenomen. Aanvankelijk alleen als pr-vrouw: iemand anders deed de workshops. Dat veranderde toen ze zelf de trucs onder de knie kreeg. 'Ik heb door heel Nederland workshops gegeven, aan ministeries, op scholen, en uiteindelijk ook in verzorgingstehuizen.'
Joh, mijn kinderen lachen zich rot. Wanneer ga je nou eens met pensioen, vragen ze dan.
De Leeuw herhaalt het nog maar eens: je bent nooit te oud om te leren. Kijk maar naar haar. Tot voor kort had ze nog nooit een eenwieler aangeraakt en nu rijdt ze er zo op weg. 'In 2009 heb ik een circusopleiding gedaan. Ik leerde hoelahoepen, volgde dramalessen, deed van alles. De opleiding deed ik naast mijn werk, in de weekenden. Dat jaar reed ik voor het eerst op een eenwieler, midden in het centrum van Rotterdam. Ik vond het doodeng, ik had net een nieuwe heup. Maar ik heb het wél gedaan.'
'Weet je wat het is', zegt ze over de les die ze toen leerde. 'Je moet jezelf blijven ontwikkelen, hoe oud je ook bent. Dat is het probleem waar veel dementerenden mee kampen: ze zijn afgesloten van de buitenwereld en krijgen de kans niet meer om zich te ontwikkelen.' Het baart haar zorgen. 'Steeds meer ouderen vallen buiten de maatschappij. Ze worden niet meer uit hun eigen wereld gehaald. Dat wil ik veranderen. Zo lang er geen medicijnen zijn, zijn circusoefeningen een geweldig middel om mensen gezond te houden.'
Met laagdrempelige oefeningen probeert de Rijnsburgse ouderen
weer aan het bewegen te krijgen. Met succes, zegt ze. 'Sommigen zijn al honderd, maar kunnen het nog steeds. Die beweging zit in hun geheugen geprent: ze hebben allemaal overgegooid als kind. Aan het begin zijn ze terughoudend, maar als het lukt dan zijn ze zó trots. Het plezier dat ze eraan beleven... dat is onbetaalbaar. Dat moment zelf onthouden ze misschien niet, maar dat fijne gevoel herinneren ze wel degelijk.'
Om dat gevoel aan te boren, laat ze geen middel onbenut. Spelletjes. Circusoefeningen. En muziek. Ze past de zogeheten Ronnie Gardiner Methode toe, waarbij ritme en muziek worden ingezet om de hersenen te stimuleren. 'Ik gebruik altijd muziek die bij de doelgroep past. Vooraf kijk ik wat er op hun achttiende in de hitlijsten stond en dat gebruik ik dan. Een klassieker is de Valeta, gespeeld door André Rieu. Dan doet iedereen mee. Zwaar demente ouderen beginnen spontaan mee te zingen. Dat zit er zo diep in.'
Actief blijven, dáár gaat het om. De Leeuw zweert bij die aanpak. Dat het niet overdreven is om actief zijn voor haar een levensbehoefte te noemen, bleek onlangs nog. Twee maanden geleden had ze al haar circusspullen verkocht, vertelt ze. 'Aan een school in België.' De ontspanning was van korte duur. 'Kort
daarop kreeg ik een opdracht in Den Haag: een circusvoorstelling voor schoolkinderen. Toen heb ik alles weer teruggekocht.' Ze lacht. 'Het is een verslaving, maar een goede verslaving. Ik kan het niet laten, ik moét bezig zijn.'
Aan stoppen denkt De Leeuw nog niet. 'Ik ben een ondernemer, ik heb altijd tachtig uur gewerkt. Dat houdt me fris.'
Waar die energie vandaan komt? 'Dat heb ik van mijn ouders. Mijn vader was makelaar, dat heeft hij tot zijn tachtigste gedaan. Mijn moeder is nog steeds druk met van alles. Ze heeft een bomvolle agenda, gaat bij iedereen op bezoek. Als ik bij haar langs wil, moet ik een afspraak maken. En scherp, hè. Scherp! Ze is 92, maar jongleert iedere dag.' Lachend: 'Zo zie je maar weer.'
En zijzelf? 'Joh, mijn kinderen lachen zich rot. Wanneer ga je nou eens met pensioen, vragen ze dan. Maar ik heb nog zoveel plezier in mijn werk. Vorige week nog, na afloop van die tentoonstelling in Den Haag. Dan komt er zo'n meisje op me aflopen om me te bedanken. Dat vind ik zo ontroerend.' Haar ogen glimmen, ze heeft een brede glimlach op haar gezicht. 'Ach', zegt ze, 'als je maar bezig blijft. Dat is het belangrijkste. Zodra je achter de geraniums gaat zitten, is het over. Dat gaat mij niet gebeuren.'
Meer informatie is te lezen op
www.alzheimerinbeweging.nl
Een klassieker is de Valeta, gespeeld door André Rieu. Dan doet iedereen mee. Zwaar demente ouderen beginnen spontaan mee te zingen.