'Het wordt gien zaeman'
prenter n Willem van der Plas is een bekende Katwijker die ontzettend veel documentatie over de visserij heeft verzameld. De historicus heeft zelf ook de nodige ervaringen op zee opgedaan en kan hier veel en smakelijk over vertellen. Hij herinnert zich nog als de dag van gisteren zijn eerste reizen toen hij nog een onervaren puber was. Later als bemanningslid.
Door Piet van Kampen
Van der Plas blikt terug in de tijd. 'Door toeval ben ik mijn vissersleven begonnen op de trawlvisserij. Vakantie zat er voor ons gezin- net zoals bij veel Katwijkers uit de arbeidersklasse niet in. Als compensatie mochten jongens van mijn leeftijd (onder de dertien) met familieleden mee naar zee. Als je twaalf jaar en acht maanden was mocht je deelnemen aan het arbeidsproces maar moest je tijdens de wintermaanden wel verplicht naar de Visserijschool.
Ik herinner mij nog goed de uitspraak van een kennis die op m'n eerste zeereis ook mee was: 't wordt gien zaeman'. Waarschijnlijk gebaseerd op het feit dat ik zeeziek was op die reis. Maar nadat ik in 1959 een vakantiereisje op een binnenschip was mee geweest probeerde ik toch weer om een vakantiereisje op een vissersschip mee te mogen'.
Opnieuw mee
Ondanks de eerste ervaring op zee waaraan de toen jonge Willem 'zeezieke herinneringen' aan bewaarde ging hij in 1960 weer de zee op. Samen met ome Henk van der Marel die tweede machinist was op de IJM 32, de Elie Cheneviere die in jaar later in een storm verging en waarbij Katwijker Willem van Dijk het leven liet.
Van der Plas: 'Tijdens deze tweede zeereis knapte ik na twee dagen zeeziek te zijn geweest al op. Dus vroeg ik aan ome Henk of ik het jaar daarop weer als prenter (gast) mee mocht. Nu was het de IJM 10 de 'Maria van Hattem' waarmee ik de zee op ging. Na weer twee dagen zeeziek te zijn geweest begon ik de bemanning wat te helpen door uit de 'last' – een uit balken samengestelde bak waar de vis na het vangen in wordt gestort - te scheppen en op de sorteertafel te storten.
Van twee matrozen, mijn zeevaders kreeg ik oude knielaarzen, een oliejas en een zuidwester. Ze leerden me strippen en kon ik me verdienstelijk maken. Tijdens hun wacht op de brug mocht ik sturen en dat ging me goed af. Best leuk natuurlijk. Ook hielp ik met netten boeten. De reis beviel me wel en waarschijnlijk ook schipper Henk van den Bos want hij vroeg me bij hem te komen varen. Ik zat nog op de U.T.S. maar in de zomervakantie kon hij me goed gebruiken.
Nu als bemanningslid
'Ik herinner me nog dat ik trots met ome Henk de zeebus instapte' blikt Willem op dat voor hem officiële moment terug.
Hij vervolgt: 'In IJmuiden bestelde de bemanning de nodige kratjes Oranjeboom bier en liters Onder de Boompjes jenever. Uitgezwaaid door de familie voer ik IJM 10 richting zee. Bij het uitstomen wel een beetje zeeziek maar op de visgronden ging het al beter. Ik moest helpen bij het uitzetten van het net.
Mijn onervaren handen kwamen goed van pas want sommige bemanningsleden hadden tijdens het uitstomen een glaasje extra genomen. De vistijd duurde twee tot drie uur. Met mijn gezondheid ging het de goede kant op en ik kreeg weer eetlust'.
'We vingen kabeljauw, gul, schelvis, makreel, wijting en haaien'
Smees
Willem legt uit hoe met een soort echolood de vis gelokaliseerd wordt. 'We vingen kabeljauw, gul, schelvis, makreel, wijting en wat bijvis waaronder haaien. Haaien waren alleen interessant voor de lever waar traan van werd gemaakt. De opbrengst hiervan werd als 'smees' een extraatje onder de bemanning verdeeld. Aan boord van dit schip was een vaste traanrokerij. Het stonk naar rotte vis. Toen er voldoende gevangen was begon de thuisreis. Alles op het schip werd gereinigd en het reisgoed werd aangetrokken.
Op de kade stond de zeebus naar Katwijk al te wachten en ik werd voor de deur afgezet. Ik kon toen genieten van het 48-uurs verlof en voorbereiden op de volgende reis als bemanningslid. Heel wat anders dan als prenter meevaren', lacht Van der Plas.
