Burgemeester Visser voorzitter Erfgoedlijn Limes

Je zult maar wonen in een gemeente waar een deel van het grootste archeologische monument van Nederland ligt. Een ‘icoon van wereldformaat’ dat in juli dit jaar door het Werelderfgoedcomité van UNESCO de status van Werelderfgoed toegekend heeft gekregen. En dat de burgemeester van de gemeente waarin je woont, is aangewezen als de nieuwe voorzitter van de provinciale Erfgoedlijn Limes, zoals dit gedeelte van het ‘icoon van wereldformaat’ heet. Het is niet alleen bijzonder, maar zéér uniek en iets om heel erg trots op te zijn.

Door Caroline Spaans

Voor hen die het niet (meer) weten, even een opfrisser: het Romeinse Rijk strekte zich tweeduizend jaar geleden uit van Engeland tot Syrië en van Roemenië tot Marokko. De grens rond dat rijk, de Limes, had een lengte van ruim 7000 kilometer. In Zuid-Holland liep de Limes van Katwijk langs de Oude Rijn via onder meer Alphen aan den Rijn, Zwammerdam en Bodegraven naar Utrecht. Meer dan 400 jaar lang waren Romeinse soldaten aanwezig in Nederland. Deze periode kende tijden van vrede en van strijd. De Limes heeft een archeologische schat nagelaten in de bodem, waarvan al heel veel gevonden is: bijzondere gebruiksvoorwerpen zoals sieraden en glaswerk, schepen, resten van forten, maar ook wapens en gereedschap.

In Zuid-Holland loopt nog zestal andere erfgoedlijnen: de Atlantikwall, Historisch Haringvliet, Landgoederenzone, Oude Hollandse Waterlinie, Trekvaarten en Waterdriehoek.  Visser hoopt met zijn voorzittersrol een bijdrage te leveren aan het beter zichtbaar maken van die rijke Romeinse geschiedenis: ‘Niet alleen in Katwijk, maar in de hele regio.’ 

Visser werd benaderd voor deze functie door Willy de Zoete-Van der Hout, lid van het college van Gedeputeerde Staten Zuid-Holland. Hij neemt de voorzittershamer over  van Klaas Tigelaar, oud-burgemeester van Leidschendam-Voorschoten. Visser: ‘Het is voor mij helemaal nieuw natuurlijk. Maar mede door mijn grote liefde voor geschiedenis, heb ik er enorm veel zin in.’ 

Compleet Romeins Fort

Wethouder Jacco Knape heeft cultuur en erfgoed in zijn portefeuille. Volgens Visser heeft Knape enorm moeten lobbyen voor de Werelderfgoedstatus en dat is bijzonder goed gelukt. ‘Ik hoop van harte dat hij net zo succesvol is met de realisatie van het archeologisch depot, aan de monding van de Rijn aan de afwatering. Het zou fantastisch zijn als dat er komt.’ 

Het verhaal van Brittenburg, op die locatie, is ook iets wat keer op keer naar boven komt. En het was en ís natuurlijk nog steeds een heel bijzonder verhaal; de grote ontdekking in 1520 toen, na een storm een hele ruïne blootlag met stenen met opschriften, munten en voorwerpen. De resten verdwenen onder het zand, maar waren in de loop van die eeuw regelmatig zichtbaar. Het was ook de eerste keer dat Nederlanders de resten van de bouwwerken van hun voorouders zagen, want archeologische opgravingen waren nog onbekend: opeens lag daar een compleet Romeins fort in Nederland, in plaats van in het verre Italië.

Grote schatten

‘Dat we hier in Katwijk op een plek zitten, waar zóveel geschiedenis aan verbonden is, kan je spectaculair noemen’, vervolgt Visser. ‘Als je hier een spade in de grond steekt, dan komen de grootste schatten naar boven. Neem de Zanderij, omgedoopt tot Hot Spot Archeologie, waar in september en oktober 2018 archeologische vondsten zijn gedaan tijdens een publieksopgraving. 

(Meer dan 170 inwoners uit Katwijk en de regio hielpen de vrijwilligers van Archeologische Werkgemeenschap Nederland Rijnland en vijftien archeologiestudenten tijdens de opgravingen. Samen hebben zij de resten van vijf boerderijen gevonden uit de Merovingische periode. Deze periode is genoemd naar de legendarische koning Merovech, die rond 450 na Chr. over delen van Nederland, België, Frankrijk en Duitsland regeerde, red.)

‘Maar wat ook een mooi voorbeeld is, ligt in Rijnsburg,’ vervolgt Visser. ‘Een grafveld uit de Merovingische periode onder de grond.’ Dit veld, beschermd als archeologisch rijksmonument, was tussen 550 en 700 in gebruik en is in het Hollandse kustgebied de grootste begraafplaats uit de vroege middeleeuwen. Tot begin van deze eeuw, lag het in een tuinbouwgebied. Inmiddels staat hier nieuwbouwwijk De Horn. ‘En wat dacht je van de resten van een tweede Romeinse legerkamp, in Valkenburg, dat archeologen ontdekten in oktober 2020. Het Castellum is echt het mooiste wat je zo’n beetje kan aantreffen in Nederland en het ligt gewoon hier, in onze gemeente.’

Geschiedenis in de genen

Visser groeide met zijn ouders en jongere broer en zus op in Stellendam. Zijn ouders leerden elkaar kennen op een huishoudschool in Ouddorp waar zijn moeder directrice was en zijn vader voorzitter van het bestuur. Op de middelbare school was geschiedenis zijn lievelingsvak. ‘Ik weet niet hoe dat komt. Je moet er misschien een dosis verbeelding bij hebben, om je goed voor te stellen hoe het er vroeger aan toe ging. Maar… het zit bij mij ook in de familie. Mijn oom was historicus en geschiedenisleraar. Hij hield zich bezig met de geschiedenis van de politiek en de vorming van de Christelijk-Historische Unie (een voorganger van het CDA) in Friesland destijds. En niet alleen hij, maar we hebben allemaal wel die interesse in wat onze voorvaderen allemaal deden.’ Hij vertelt vol passie over zijn een liefde voor prachtige oude landkaarten, van Gerard Mercator.

Visser woonde jaren in Brussel, waar hij werkte voor een Europarlementariër. Daar leerde hij ook zijn vrouw kennen, waarmee hij drie kinderen heeft (inmiddels 23, 20 en 16). Het gezin woonde lange tijd in een rijksmonument in Middelharnis. ‘Vlakbij de boerderij van mijn ouders, in Stellendam.’ Hij was wethouder voor het CDA in de gemeente Goedereede en werkte twee jaar zélf als Europarlementariër. ‘De lokale politiek heb ik altijd heel fijn gevonden en toen in 2010 de functie van burgemeester Twenterand vacant was, solliciteerde ik. Mijn vrouw komt uit het oosten, dus voor haar was dat niet zo’n omschakeling.’ Visser was burgemeester van Twenterand van 2010 tot 2017. Op 18 mei 2017 werd hij benoemd tot burgemeester van Katwijk. 

Ook jongeren betrekken

Terug naar de Limes en zijn mooie voorzittersrol. Visser neemt vier keer per jaar deel aan de zogenaamde provinciale ‘Limes-tafels’. De vrijwilligers en collega’s uit de andere provincies waar de Erfgoedlijn doorheen loopt ziet hij bij de Stuurgroep Limes. Vorige week woensdagmiddag, de middag na dit interview had hij zijn eerste vergadering. ‘De deelnemers zijn stuk voor stuk zéér betrokken; het is een mooie mix van man en vrouw en er zouden nog wat meer jongeren bij betrokken mogen worden.’ Bij de vergaderingen zijn afgevaardigden van de Werkgroep Romeinen Katwijk, Torenmuseum Valkenburg, Rijksmuseum voor Oudheden Leiden, Park Matilo Leiden, het Archeon, gemeente Utrecht en Gelderland en de erfgoedhuizen. Een mooie mix van vrijwilligers en professionals. 

Visser: ‘Het feit dat we de werelderfgoedstatus hebben gekregen, wil niet zeggen dat we op onze lauweren kunnen gaan rusten. Er moet een onderhoudsplan bekend worden gemaakt op de site, waarop staat hoe we bescherming bieden voor een bepaalde locatie. Bijvoorbeeld: hoe gaat Katwijk het Castellumplein in Valkenburg beschermen en hoe gaan we het andere legerkamp beschermen dat we pas gevonden hebben. Al die dingen moeten geïnventariseerd worden en in een voorstel gepresenteerd aan UNESCO. Zij bepalen of wij voldoen aan de eisen, anders kunnen ze ons deze status zó weer afnemen. En wij krijgen er niets voor terug. Alleen de eer.’

Op naar de toekomst

‘De kunst voor mij, als voorzitter is onder meer om met vrijwilligers en professionals dingen te organiseren waarmee je een stap verder komt. Bijvoorbeeld alles meer landelijk promoten. Maar dan moet je het wél een niveau hoger trekken. Je kan nu bijvoorbeeld langs de hele Limes lijn fietsen, maar je ziet weinig. De musea kunnen meer bekendheid krijgen. Veel vondsten liggen in het depot van de Provincie en in het Museum van Oudheden. Ik zou ze hier in het archeologische depot, waarvan ik hoop dat het lukt dat het er komt in Katwijk, willen laten zien. Zo gaat het meer leven voor al onze inwoners. En… hoe mooi zou het zijn als je langs de route tenminste panelen hebt met een QR-code naar een website? En wat dacht je van die VR-brillen, waardoor je in een soort tijdmachine gewoon tussen de Romeinen staat. Hoe mooi zou dat zijn?’

Bij de werkgroep Romeinen zijn vrijwilligers van harte welkom. Vrouwen en jongeren óók. 

Stuur een mail naar: 

erfgoed@katwijk.nl