400 jaar Valkenburg's pontje, jubileumfeest tijdens Open Monumentendag

Om het huidige stalen pontje als varend erfgoed te benoemen zou onjuist zijn. Wel is de oversteek over de Oude Rijn voor fietsers en voetgangers van Valkenbug naar Rijnsburg en vice versa een eeuwenoud en ingeburgerd begrip. Uit dat oogpunt bezien zou het in immateriële zin wel als varend erfgoed kunnen worden betiteld. Het is in ieder geval iets dat onlosmakelijk met Valkenburg is verbonden. Maandagmiddag is de presentatie van het Open Monumentenprogramma in de gemeente Katwijk.

Door Piet van Kampen

In 1619 vraagt de heer van Valkenburg Johan de Hertoge aan de Staten van Holland om een tarief voor het veer vast te stellen. De oude penning is geen wettig betaalmiddel meer en er ontstaan 'kijvagiën en vegterijen' rond het pontje. Met andere woorden, er werd dus gescholden en gevochten. Op dit jaartal afgaand zou het dus dit jaar een jubileumjaar worden. Dat wordt dan ook in september gevierd, gelijktijdig met het 30-jarig jubileum van de Stichting Het Valkenburgs Pontje waarvan Jan Bakker de voorzitter is.

Hij weet echter meer te vertellen over de historie. 'Begin dit jaar is de stichting erachter gekomen dat in 1372 het bestaan van het pontje al zou zijn beschreven. Er wordt vermeld dat de Sint Pancraskerk te Leiden anderhalve morgen grond koopt bij 'het veer te Valkenborch'. Gerrit Russchenburg van de Vereniging Oud Valkenburg heeft hier onderzoek naar gedaan. In 1385 wordt het als 'Het veer te Valkenborgh' genoemd als de abdij van Rijnsburg daar grond verwerft. Hij heeft deze informatie onder meer uit een boek uit de erfenis van de Katwijkse historicus Dik Parlevliet', licht Bakker toe.

In het boek worden zaken vermeld zoals wetgeving met in 1848 het Koninklijke Besluit over het exploiteren van het pontje en de eisen die er aan werden gesteld. Een van de meest logische hiervan was dat het vaartuig waterdicht moest zijn. Ja ja, vroeger waren ze ook al slim.

Roeien, hout en ijzer
Tot 1850 gebeurde het overzetten met een roeiboot en daarna werd het een houten pont. In 1898 komt er een ijzeren pont en in 1938 wordt deze vervangen door een nieuwe. Deze heeft zestig jaar lang dienst gedaan en ligt nu als varend erfgoed in de haven.

De opvolger werd een tweedehands elektrische pont die in 2004 gezonken is.

In 2005 werd de huidige pont feestelijk te water gelaten. Een aantal jaren daarvoor- en we praten nu over 1985- werd toenmalig veerbaas Siebert ziek. Het werd een onregelmatige fase toen het veerrecht verkocht werd. Maar in 1989 greep de gemeente Valkenburg in en nam de pont en het veerrecht voor tienduizend gulden over van mevrouw Vasse en hiermee werd de exploitatie weer zeker gesteld. Voor de exploitatie hiervan werd de Stichting Het Valkenburgs Pontje opgericht.

Het overzetten zelf werd en wordt door de gemeente verzorgd, die hiervoor medewerkers van 't Heem en tegenwoordig de Mare Groep inzet. In de weekenden nemen vrijwilligers van de stichting de honneurs waar om de passagiers over te zetten.

Jubileumviering
Met de aanleg van de nieuwe fiets- en voetgangersbrug tussen de nieuwe woonwijk 't Duyfrak en Oegstgeest werd er door insiders gevreesd dat dit wel eens ten koste van het voortbestaan van het eeuwenoude pontje zou kunnen gaan. Jan Bakker was echter minder pessimistisch en heeft na onderzoek toch kunnen constateren dat er slechts een lichte afname van 10-15% van het aantal overzettingen heeft plaats gevonden. Het getal van vorig jaar met 45.000 overzettingen per jaar zal dus waarschijnlijk niet worden gehaald. Met de gemeente is een convenant gesloten om binnen een jaar alles te zullen evalueren.

De stichting die momenteel eigenaar is van het pontje en het veerrecht heeft, gaat vooralsnog in samenwerking met de vereniging Oud Valkenburg tijdens het weekend van de Open Monumentendag op zaterdag 14 september een jubileumfeest organiseren met het thema 'Plekken van Plezier'.

Er zullen oude schepen liggen aangemeerd, het genootschap Oud Katwijk is vertegenwoordigd met nettenboetsters, kantklossters en tuleborduursters. Er wordt vis gerookt en ouderwetse smousen worden gebakken. Shantykoren zullen hun beste beentje voorzetten en er is nog veel meer.

Op die dag zal als eerbetoon aan het verleden de oude pont worden ingezet, dus een dag met een knipoog naar het verleden. Het verleden waarin door de eeuwen heen velen de oversteek van Valkenburg naar Rijnsburg en vice versa hebben gemaakt.